TRAVMA VE İLİŞKİLİ BOZUKLUKLAR
Travma (örselenme) kavramı; bireyin fiziksel bütünlüğünü tehdit eden, dehşete düşüren, çaresiz bırakan, herkes için sıkıntı kaynağı olan, olağan ya da olağandışı yaşantılar olarak tanımlanır. Cinsel taciz, tecavüz, saldırılar ve işkence vb. insan eliyle istemli oluşturulan travmalarken, trafik kazaları, yangınlar, iş kazaları insan eliyle olan kasıtlı olmayan travma örnekleridir. Deprem, sel, kasırga, orman yangınları gibi doğal afetler de travma ortaya çıkarabilir.
TRAVMA SONRASI STRES BOZUKLUĞU
Gerçek ya da tehdit edici biçimde, ölümle, ağır yaralanmayla karşılaşmış ya da cinsel saldırıya uğramış bir kişide, örseleyici olaydan sonra başlayan ya da kötüleşen kişinin olayı sürekli yeniden yaşaması, travmayı çağrıştıran her türlü uyarandan kaçınması, olumsuz duygudurum ve artmış uyarılmışlık şeklinde belirtilerle giden bir bozukluktur. Travmatik olayı yaşamanın yanı sıra başkalarının başına gelen olaya tanıklık etme, travmatik olayın yakını/arkadaşının başına geldiğini ayrıntılarıyla öğrenme, travmatik olayın detaylarına tekrarlayan biçimde maruz kalma ile de travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) gelişebilir.
Tanı için bu belirtilerin 1 aydan fazla sürmesi gerekmektedir. Belirtiler 3 aydan az sürüyorsa akut TSSB, 3 aydan fazla sürüyorsa kronik TSSB, olaydan en az 6 ay sonra başlıyorsa geç başlangıçlı TSSB denir. Belirtiler 1 aydan kısa sürüyorsa akut stres bozukluğu adını alır. Yaşam boyu TSSB yaygınlığı %8-10 arasında olmakla beraber, savaş gazileri, işkence görmüş gruplar ve kaza/afetlerin fazla olduğu bölgelerde yaşayan insanlarda daha sık görülmektedir.
Tedavi
İlaç uygulamaları ve psikoterapinin birlikte uygulanması tedavide önerilmektedir. Klinisyenin destekleyici bir şekilde olay hakkında konuşması için hastayı cesaretlendirmesi, psikoeğitim, baş etme yöntemleri hakkında önerilerde bulunmak ve gevşeme egzersizleri tedavinin önemli kısımları arasında yer alır. Doğal iyileşmenin gerçekleşmemesinin en önemli nedeni bilişsel ve davranışsal kaçınmalardır. Bu nedenle TSSB tedavisinde kullanılan tüm travma odaklı tedaviler kaçınmayı önlemek üzerine kurulmuştur. Bilişsel Davranışçı Terapi ve EMDR, tedavide başarıyla uygulanan ve olumlu sonuçlar veren terapi yöntemleridir.
